News of Kazakhstan Science
Новости науки Казахстана
научно – технический журнал (ISSN 1560-5655)
МРНТИ 31.21.25. 61.37.33 №2 (2015г.)
Аннотация. Исследованы задачи проведения экспертных оценок с целью построения математических моделей химико-технологических систем. В качестве конкретного объекта рассмотрен технологический комплекс производства бензола. Систематизированы и приведены характеристики основных групп методов экспертных оценок. Организованы и проведены экспертные оценки объема и качества продукции при производстве бензола и в удобной форме представлены результаты ее обработки. Результаты экспертных оценок количества и качества вырабатываемого бензола и обработки проведенных оценок используются далее для разработки математических моделей исследуемого объекта. Исследованы проблемы проведения экспертной оценки в нечеткой среде и предложена процедура проведения экспертной оценки в нечеткой среде. Новизна предложенного метода заключается в использовании нечеткой информации в виде знаний и опыта специалистов-экспертов, что позволяет решать проблемы неопределенности и построить математические модели в нечеткой среде. Ключевые слова: экспертная оценка, бензол, метод Дельфи, нечеткая информация, коэффициент конкордации, нечеткая экспертиза.
_____________________________
Оразбаев Б.Б., Кульжанов Д.У., Оразбаева К.Н., Жанбирова Г.А. САРАПТАМАЛЫҚ БАҒАЛАУ ТӘСІЛДЕРІНІҢ НЕГІЗІНДЕ БЕНЗОЛ ӨНДІРУ ПРОЦЕССІН ЗЕРТТЕУ ЖӘНЕ СИПАТТАУ
Түйіндеме. Химиялық-технологиялық жүйелердің математикалық модельдерін құру мақсатында сараптамалық бағалауды жүргізу мәселелері зерттелген. Нақты зерттеу нысаны ретінде бензол өндіру технологиялық кешені мен үдерісі алынған. Сараптамалық бағалау тәсілдерінің негізгі топтарының сипаттамалары жүйеленген және келтірілген. Бензол өндіру үдерісінде өнімнің көлемі мен сапа көрсеткіштерін сараптамалау жүргізілген, оларды өңдеу нәтижелері талдауға ыңғайлы түрде келтірілген. Өндірілетін бензолдың саны мен сапасын сараптамалық бағалау нәтижелері және жүргізілген сараптауды өңдеу нәтижелері ары қарай математикалық модельдер құру үшін қолданылады. Сараптамалық бағалау тәсілдерін айқын емес ортада өткізу мәселелері зерттелген және айқын емес жағдайда сараптамалық бағалауды жүргізу әдістемесі ұсынылған. Ұсынылған тәсілдің жаңашылдығы маман-сарапшылардың білімі мен тәжірибесі болып келетін айқын емес ақпаратты қолдану арқылы анықсыздық мәселесін шешуде және айқын емес ортада модель құруға мүмкіндік беруінде. Түйінді сөздер: сараптамалық бағалау, бензол, Дельфи тәсілі, бензол өндіру, айқын емес ақпарат, конкордация коэффициенті, айқын емес ортада сараптау.
_____________________________
Orazbayev B.B., Kulzhanov D.U., Orazbayeva K.N., Zhanbirova G.A. RESEARCH AND DESCRIPTION OF PRODUCTION OF THE BENZENE ON THE BASIS OF THE EXPERT ASSESSMENTS.
Abstract. The problems of expert assessments in order to build mathematical models of chemical and technological systems were researched. The technological complex of benzene production was examined as a specific object. Expert assessments of the amount and quality of products in the production of the benzene were organized and carried out and the results of this processing were presented in a convenient form. The results of expert estimates of the quantity and quality of generated benzene and process of the assessments are then used to develop mathematical models of the investigated object. The problems of expert assessment in a fuzzy environment and proposed the procedure of expert assessment in a fuzzy environment. The novelty of the proposed method is the use of fuzzy information in the form of knowledge and experience of professional experts that can solve the problem of uncertainty and build the models in fuzzy environment. Key words: expert assessment, benzene, Delphi method, fuzzy information, the coefficient of concordance, fuzzy expertise.