PDF

https://doi.org/10.53939/15605655/2022_4_60

Битимбаев М. Ж., Кунаев М. С., Юсупов Х. А., Алишева Ж. Н.

Түйіндеме. Кен – геологиялық процестердің және олармен бірге жүретін геохимиялық заңдылықтардың әсерінен туындаған табиғи немесе минерал түзуші түрдегі химиялық элементтердің табиғи шөгіндісі, онда кейбір химиялық элементтердің концентрациясы белгілі бір қалпына келтіру кезеңінде рентабельді болу үшін жеткілікті мөлшерге жетеді. Рентабельді өндіруді қамтамасыз ететін өндірістік процестің өзі геологиялық барлау жұмыстарынан кейін жобалау және кейіннен өндіру, байыту және металлургиялық қайта бөлу кезеңінен басталады. Ғылым дәлелдеді және статистика метал түріне байланысты 30-150 жыл ішінде континентальды жер
қыртысында 5 км тереңдікке дейін қорлардың күтілетін толық сарқылуын растады. Геотехнологиялар мен минералогияның бірлескен процестерін, жер қойнауын игерудің толық ағымдағы циклін және айналмалы экономиканы қолдану негізінде табиғи және техногендік шығу тегі жаңа типтегі тарихи уақыт ауқымында сарқылмайтын кен орындарын құру бойынша әлемде теңдесі жоқ ғылыми негізделген және іс жүзінде мүмкін технологиялық шешімдер ұсынылды.
Түйінді сөздер: кен түзілуі, геохимиялық заңдылықтар, геотехнология, минералогия, жер қойнауын игеру, циркулярлық экономика.

Әдебиеттер
1. В.И. Смирнов «Геология полезных ископаемых. 4-е изд., перераб. и доп. – М.: Недра, 1982, – 669 с.
2. Овчинников Л.Н. Образование рудных месторождений. – М.: Недра, 1988. – С. 17-39.
3. Перельман А.И. Геохимия: Учеб. для геол. спец. вузов. – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Высш. шк., 1989 – С. 338-354.
4. Овчинников Л.Н. Прикладная геохимия. – М.: Недра, 1990. – С. 39-43.
5. Ферсман А.Е. Избранные труды. Т. 1-5. – М.: Изд. АН СССР, 1952-1959. – С.7.
6. Агошков М.И. Развитие идей и практики комплексного освоения недр. – М.: ИПКОН АН СССР, 1982. – 324 с.
7. Горное дело: Терминологический словарь / Под научной редакцией акад. РАН К.Н. Трубецкого, чл.-корр. РАН Д.Р. Каплунова. – 5-е изд., перераб. и доп. – М.: Издательство горная книга», 2016. – С. 41 и С. 268.
8. Битимбаев М.Ж. Технологическое обеспечение эффективного и комплексного развития добычи и обогатительного передела полезных ископаемых в XXI веке (проблемы, перспективы, приоритеты): Монография. – Алматы, 2020. – 160 с.
9. M.Zh. Bitimbayev, Y.S. Oryngozhin, N.A. Miletenko, Zh.N. Alisheva. An innovative way of underground mining, 2022, №1 (37), Pp. 38-40.
10. M.Zh. Bitimbayev, K.B. Rysbekov, D.K. Akhmetkanov, N.A. Miletenko. Improvement and systematization of principles and process flows in Mineral Mining in the Republic of Kazakhstan. – M.: Ore and Metals “Publishing house “Eurasian Mining”, 2022, №1(37), 2022. Рр. 41-45.
11. Битимбаев М.Ж., Кунаев М.С., Парилов Ю.С. Роль и значение кларков химических элементов в расширенном воспроизводстве запасов минеральных ресурсов // Проблемы и перспективы комплексного освоения и сохранения земных недр. Под редакцией акад. РАН К.Н. Трубецкого. – М.: ИПКОН РАН. – 2022. – С. 21-24.
12. Битимбаев М.Ж., Юсупов Х.А., Абен Е.Х., Алишева Ж.Н., Джумабаев Е.И. Инновационные технологические схемы комбинированных геотехнологий // Проблемы и перспективы комплексного освоения и сохранения земных недр. Под редакцией акад. РАН К.Н. Трубецкого. – М.: ИПКОН РАН. – 2022. – С. 12-16.
13. Д.Р. Каплунов, М.В. Рыльникова. Принципы проектирования и реализации горнотехнических систем с полным циклом освоения рудных месторождений // Проблемы проектирования технологии подземной и комбинированной разработки рудных месторождений. – М.: ИПКОН РАН, ГИАБ. – 2013. – С. 3-11.
14. К.Н. Трубецкой, Ю.Н. Малышев, Л.А. Паучков, Н.Н. Чаплыгин, Е.П. Максимова и др. Горные науки. Освоение и сохранение недр Земли. – М.: Издательство Академии горных наук. – 1997. – С. 6, 62-66, 196-213, 284-348.
15. К.Н. Трубецкой, Ю.П. Галченко. Основы горного дела: Учебник. – М.: Академический проект, 2010. – С.5-26.