МРНТИ 81.93.03                                                                         №1 (2018г.)

Арефьева Е.В., Рыбаков А.В., Арифджанов С.Б.

Аннотация. Работа посвящена вопросу защите населения и территорий от угроз в случае возникновения чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера. Предлагается новый подход для оценки интегрального показателя техногенного риска аварий на потенциально опасном объекте. Оценка проводится с использованием математического аппарата основанного на методах теории нечетких множеств. Показатель определяется значениями показателей частных свойств объекта: потенциальная опасность объекта, его структурная устойчивость, возможность потери структурной устойчивости объектом. Такой подход в отличии от известных теоретико-вероятностных методов позволяет оценить качественно и количественно техногенный риск и учесть в комплексе важные свойства объекта в  случаях отсутствия информации о законах распределения случайных факторов, действующих на элементы объекта, вероятностных характеристиках степеней износа структурных элементов.
Ключевые слова: Риск-ориентированный подход, индекс техногенного риска, структурная устойчивость объекта, нечеткие множества, чрезвычайные ситуации, техногенные катастрофы

Арефьева Е.В., Рыбаков А.В., Арифджанов С.Б.
ИНТЕГРАЛДЫ ИНДЕКСІ НЕГІЗІНДЕ ТЕХНОГЕНДІК ТӘУЕКЕЛДІ БАҒАЛАУ

Аңдатпа. Мақала табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар кезінде халықты және аумақты қатерлерден қорғау мәселелеріне арналған. Қауіптілігі ықтимал объектідегі техногендік апаттардың тәуекел қаупінің интегралды көрсеткішін бағалау үшін жаңа әдіс ұсынылады. Бағалау айқын емес жиындар теориясының әдістеріне негізделген  математикалық аппаратты пайдалана отырып, жасалады. Көрсеткіштер объектінің жеке ерекшеліктері көрсеткіштерінің мазмұнына қарай анықталады: объект әлеуетті қауіптілігі, оның құрылымдық тұрақтылығы, құрылымдық тұрақтылығын жоғалту мүмкіндігі. Мұндай тәсілдің  белгілі теориялық-ықтималды әдістерден айырмашылығы олар объектілердің маңызды қасиеттерін есепке ала отырып, кездейсоқ әсер ететін факторлар тарату заңы туралы, құрылымдық элементтердің ықтималды тозу дәрежесің сипаттамалары бойынша ақпарат болмаған жағдайда техногендік қауіптерді сапасы және саны жағынан бағалауға мүмкіндік береді.
Түйінді сөздер: тәуекел-бағдарланған тәсіл, техногендік тәуекелдің интегралды индексі, объектінің құрылымдық тұрақтылығы, нақты емес жиындар, төтенше жағдайлар, техногендік апаттар

Aref’eva E.V., Rybakov A.V., Arifdjanov S.B.
EVALUATION OF TECHNOGENIC RISK ON THE BASIS INTEGRAL INDEX

Abstract. The work is devoted to the issue of protecting the population and territories from threats in the event of emergencies of natural and man-made nature. A new approach is proposed for assessing the integrated indicator of the technogenic risk of accidents at a potentially hazardous facility. The evaluation is carried out using a mathematical apparatus based on the methods of the theory of fuzzy sets. The indicator is determined by the values ​​of the indicators of the individual properties of the object: the potential danger of the object, its structural stability, the possibility of loss of structural stability by the object. This approach, unlike known theoretical and probabilistic methods, makes it possible to assess qualitatively and quantitatively the technogenic risk and take into account in the complex important properties of the object in the absence of information on the laws of distribution of random factors acting on the elements of the object, the probabilistic characteristics of the degree of wear of structural elements.
Keywords: risk-oriented approach, integrated index of man-caused risk, structural stability of the object, fuzzy sets, emergencies, man-made disasters.