МРНТИ 39.19.31                                                                               №2 (2015г.)

Скачать
 

Дана оценка плановых смещении русла реки Урал в пределах Западно-Казахстанской области. Определены плановые смещения русла Урала по аэрофотоснимкам 1978 года и космоснимкам 2012 года. Выявлено наибольшее значение среднегодового смещения русла на участке расположенном в степной зоне (3,6 м/год), что  объясняется водностью потока в верхнем течении. В степной зоне преобладают поперечные смещения относительно русла, а к пустынной зоне они сменяются продольными. Наибольшие изменения типов и размеров меандр происходят в пустынной зоне. Плановые смещения русла р. Урала и ее притоков  приводят к размыву населенных пунктов, дорог, трубопроводов, природоохранных объектов, сокращению ареала распространения, а иногда и к потере ценных видов растений и животных. Составлена тематическая карта «Оценка неблагоприятного воздействия русловой эрозии на земельные ресурсы области». Территория Западно-Казахстанской области отнесена к району со средней экологической напряженностью в руслах и поймах рек.
Ключевые слова: русловые процессы, русло, аэрофотоснимки, космоснимки, меандры, тип русла, размыв берегов.

_________________________

Сергалиев Н.Х.,  Ахмеденов К.М. 
30-ЖЫЛДЫҚ КЕЗЕҢДЕ ЖАЙЫҚ ӨЗЕНІ АРНАСЫНЫҢ ПЛАНДЫҚ ҚАЙТА ҚҰРЫЛУЛАРЫ

 Түйіндіме Батыс Қазақстан облысы шеңберінде Жайық өзенінің арнасының пландық қайта құрылуларына бағалау жүргізілген. 1978 аэрофотосуреттер және 2012 жылғы ғарыштық суреттер бойынша Жайық өзені арнасының пландық қайта құрылулары анықталған. Далалық зонада орналасқан телімде арнаның орташажылдық ығысуының ең жоғары көрсеткіштері анықталды (3,6 м/жылына), бұл жоғарғы ағыстың мол сулылығына байланысты. Дала зонасында арнаға көлденең жылжулар басым, ал шөл зонасында олар бойлық жылжулармен ауысады. Шөл зонасында меандрлардың түрлерімен көлемдерінің ең көп  өзгерулері байқалады. Жайық өзенінің арнасының  және оның сағаларының пландық қайта құрылулары елді мекендер, жолдар, құбырлар, табиғи объектілердің шайылуына, бағалы өсімдік және жануарлар түрлерінің таралу ареалдарының кемуіне, ал кейде жойылуына әкеледі.  «Облыстың жер ресурстарына арналық эрозияның жағымсыз әсерін бағалау»  тақырыптық картасы жасалған. Батыс Қазақстан облысының аймағы арналармен жайылмалардағы орташа экологиялық кернеулік аудандарға жатады.
Түйінді сөздер: арналық құбылыстар, арна, аэрофотосуреттер, ғарыштық суреттер, меандрлар, арна түрі, жағалардың шайылуы.

_________________________

Sergaliev N.K.,  Akhmedenov   K.M.  
PLANNED REGROUPING OF THE URAL RIVER’S CHANNEL FOR  30 YEARS

 Abstract. The estimation of the planned displacements of the riverbed of the Ural within the West Kazakhstan region is given in this article. The planned displacements of  the Ural channel is determined on the aerial photographs of 1978 and satellite images of 2012. T The greatest value of the average annual displacement of riverbed in the area of steppe zone (3.6 m / year) is revealed, that can be explained by  availability water stream in the upper flow.  The steppe zone is dominated by lateral movement relative to the riverbed, and in the desert area they are replaced by longitudinal. The greatest changes of types and sizes of meanders take place in desert area. Planned displacement of the Ural’s riverbed and its inflows leads to the erosion of the human settlements, roads, pipelines, environmental facilities; reduce of the area of distribution and sometimes the loss of valuable plants and animal species. “Assessment of adverse effects of riverbed erosion on the land resources of the area” thematic map was compiled. The territory of the West Kazakhstan region is related to the area with medium ecological tension in channels and floodplains.
Key words: channel processes, riverbed, aerial photographs, satellite images, meanders, types of riverbed, erosion of banks of the river.