PDF

https://doi.org/10.53939/15605655/2022_2_26

Досмұхамедов Н.К., Жолдасбай Е.Е.

Түйіндеме: ЖЭС шығарылатын газдарды тазарту технологиясының тұжырымдамалық схемасы SO2 және NOx
сілтілі металдардың карбонатты балқымасымен химиялық абсорбциялау мен карбонатты-сульфатты балқыманы табиғи газбен регенерациялау процестерін ұйымдастыруды қамтиды. Бұрын жүргізілген зерттеулерде шығатын газдарды күкірттен тазарту және көміртегі тотығымен балқыманы қалпына келтіру мүмкіндігі көрсетілген. Бұл жұмыстар балқыманы регенерациялау кезінде тотықсыздандырғыш ретінде СО пайдалану және азот қосылыстарының әрекеті бойынша деректердің іс жүзінде болмауымен шектелді. Ол олқылықтардың орны осы жұмыста толтырылады.
Шығарылатын газдардан SO2 және NOx карбонатты балқымамен химиялық абсорбциялау және карбонатты-cульфатты балқыманы табиғи газбен регенерациялау процесінің баланстық тәжірибелерінің нәтижелері негізінде SO2
және NOx газдарды терең тазартудың жабық технологиясын жүзеге асырудың негізгі мүмкіндігі көрсетілген. Газдарды карбонатты балқымамен химиялық абсорбциялау және балқыманы табиғи газбен 500 °С бірдей температурада регенерациялау процесін жүргізу бір реакторды пайдалана отырып, технологияны жүзеге асыруға мүмкіндік беретіні көрсетілген. ЖЭС шығатын газдарды SO2 және NOx химиялық абсорбциялау процесінде сілтілі металдардың карбонатты балқымасымен 95%-дан астам күкірт және ~60% азот қосылыстары ұсталынады. Карбонатты-сульфатты балқыманы табиғи газбен қалпына келтіру процесінде газ фазасына күкірт пен азоттың 100% шығарылуына қол жеткізіліп, балқымада сілтілі металл карбонаттары пайда болатындығы көрсетілген. Табиғи газбен қалпына келтіру арқылы карбонатты-сульфатты балқыманың химиялық абсорбцялау мен регенерацияслау процесінің материалдық балансының нәтижелері келтірілген.
Түйін сөздер: шығатын газдар, күкіртті ангидрид, азот қосылыстары, химиялық абсорбция, карбонатты балқыма, регенерациялау, табиғи газ.

Әдебиеттер
1 Программа по наращиванию потенциала для регионального сотрудничества по приоритету Регионального плана действий по охране окружающей среды «Качество воздуха» в рамках проекта КАПАКТ. Ташкент. 2012. с.31.
2 «Программа по развитию электроэнергетики РК на 2010-2014 гг.». Постановление Правительства Республики Казахстан № 302 от 14 апреля 2010 г.
3 Губонина, З.И., Крынкина В.Н., Кунин В.С. Промышленная экология. Защита атмосферного воздуха от вредных выбросов: учеб. пособие / – М. : Изд-во МГОУ, 2012. 138 с.
4 Калыгин В. Г. Промышленная экология: учебное пособие для вузов. – М.: Академия, 2010. 432 с.
5 Пикалов, Е. С. Процессы и аппараты защиты окружающей среды. Механические и физические методы очистки промышленных выбросов в атмосферу и гидросферу: Учебное пособие. – Владимир: Изд-во ВлГУ, 2015. 78 с.
6 Nolan P. Flue Gas Desulfurization Technologies for Coal-Fired Power Plants. Coal-Tech 2000 International Conference. Indonesia, Jakarta. 2000.
7 Krebs T. and Nathanson G.M. Reactive collisions of sulfur dioxide with molten carbonates. Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2010. 107(15). Р.6622–6627.
8 Kaplan V., Wachtel E., Lubomirsky I. Carbonate melt regeneration for efficient capture of SO2from coal combustion. The Royal Society of Chemistry (RSC) Advances 3, 2013. Р. 15842-15849.
9 Досмухамедов Н.К., Симбинов М.Д., Жолдасбай Е.Е., Каплан В.А. Опытно-промышленные испытания технологии глубокой очистки отходящих газов ТЭС карбонатным расплавом щелочных металлов. Горный Журнал Казахстана. 2018. № 4. С.34-40.
10 Dosmukhamedov N., Kaplan V., Zholdasbay Y., Wachtel E., Lubomirsky I. Natural gas regeneration of carbonate melts following SO2 capture from non-ferrous smelter emissions. The Royal Society of Chemistry (RSC) Advances 7, 2017, Р. 21406-21411.
11 Kawase M. O. and Otaka M. Removal of H2S using molten carbonate at high temperature. Waste Manag. 2013. (33). Р. 2706–2712.
12 Досмухамедов Н.К., Егизеков М.Г., Жолдасбай Е.Е., Курмансеитов М.Б., Аргын А.А. Поведение NOХ при очистке отходящих газов ТЭС карбонатным расплавом щелочных металлов. Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. 2021. № 1. С.30-35.