МРНТИ 61.01.94, 68,01,94

№2-2024

PDF

https://doi.org/10.53939/1560-5655_2024_2_63

Есімсиітова З.Б., Қонысбаева A.Ә., Токтар М., Акимбаева А.Б., Нұралы Ә.М.

Түйіндеме. Қазақстанның үлкен территориясы топырақтың әртүрлілігімен және топырақ жамылғысының күрделі құрылымымен ерекшеленеді. Топырақтың ауыр металдармен ластануы, әсіресе ірі қалалар мен өнеркәсіп орталықтарының маңында экологиялық мәселелердің бірі болып табылады. Топырақтағы ауыр металдардың құрамын анықтау, олардың трансформациялануы және азық пен жемге енуі үлкен ғылыми және практикалық қызығушылық тудырады. Топырақта ауыр металдардың жиналуы олардың өсімдіктердегі
концентрациясының жоғарылауына алып келеді. Бұл халықтың денсаулығына әсер етеді. Сондықтан, топырақта ауыр металдар мөлшері жоғары деген аймақтарды зерттеу мен анықтаудың маңызы артып отыр. Мақалада тау-кен кәсіпорындарына іргелес аумақтардағы топырақ пен өсімдік жамылғысын зерттеу нәтижелері жинақталған түсті және сирек металдар өндіретін зауыттар.
Түйінді сөздер: ауыр металдар, топырақ, топырақ, эрозия, топырақ, ластану, шекті рұқсат етілген концентрация, егіс алқаптары, агрохимия.

Әдебиеттер
1 Мотузова Г.В. Экологический мониторинг почв / Г.В. Мотузова, О.С. Безуглова. – М.: Академический Проект; Гаудеамус, 2007. – С.237., 1.
2 Федорец Н.Г., Медведева М.В. Методика исследования почв урбанизированных территорий. Петрозаводск: Карельский научный центр РАН, 2009 84 с. 3. ТОМ 5 12-13 ноября 2020 года ISBN 978-5-9909299-0-7 69
3 Козыбаева Ф.Е., Андроханов В.А., Бейсеева Г.Б., Двуреченский В.Г., Даутбаева К.А. Влияние горно-металлургических предприятий на окружающую среду// Хабаршы-Вестник серия экологическая. – Алматы, 2013. – 2/1 (44). – С. 139-144
4 Yang QW, Xu Y, Liu SJ, He JF, Long FY. Concentration and potential health risk of heavy metals in market vegetables in Chongqing, China // Ecotoxicol Environ Saf. / 2011. – N 8(2). – P. 328-33. https:doi.org/10.1016/j.ecoenv.2011.05.006.
5 Vitousek, P.M., 1992, Global environmental change: An introduction: Annual Reviews of Ecological Systems, v. 23, p. 1–14.
6 Rockström, J., and 28 others, 2009, planetary boundaries: Exploring the safe operating space for humanity: Ecology and Society, v. 14, no. 2, art.32: http://www. ecologyandsociety.org/vol14/iss2/art32/ (last accessed 1 Oct. 2012).
7 Bradshaw, A., 1997. Restoration of mined lands—using natural processes. Ecol. Eng. 8, 255–269.
8 Ma, J.J., Li, Q.F., Zhang, S.L., 2007. The correlation among soil microorganism and soil nutrient in different types of mixed stands of Hippophae Rhamnoides. J. Arid Land Resour. Environ. 21 (6), 163–167.
9 Huang, D., Liu, Q.S., 2013. Remote sensing monitoring and effect evaluation on ecological restoration of heidaigou coal mining area. In: International Conference on Remote Sensing, Environment and Transportation Engineering, RSETE 2013. http://dx.doi.org/10.2991/rsete.2013.40.
10 Coffin, D. P., and W. K. Lauenroth. 1996. Recovery of vegetation in a semiarid grassland 53 years after disturbance. Ecological Applications 6: 538–555.
11 Toktar M., Papa G. Lo., Kozybayeva F.E., Dazzi C. Soils and plants in an anthropogenic dump of the kokdzhon phosphorite mine (kazakhstan) EQA – Environmental quality / Qualité de l’Environnement / Qualità ambientale, 26 (2017) 13-22.
12 Krolikowska K., Dunajski A., Magnuszewski P and Sieczka M. “Institutional and environmental issues in land reclamation systems maintenance,” Environmental Science and Policy, vol. 12, no. 8, pp. 1137–1143, 2009.
13 Yuehan W., Kazhong D., Kan W and Guangli G. “On the dynamic mechanics model of mining subsidence,” ChineseJournal of Rock Mechanics and Engineering, vol. 22, no. 3, pp. 352–357, 2003.
14 Ming-Gao Q. “Technological system and green mining concept,”Coal Science & Technology Magazine, no. 4, pp. 1–3, 2003.
15 Hao Bing-yuan and Kang Li-xun, 2014b. Mine Land Reclamation and Eco-Reconstruction in Shanxi Province I: Mine Land Reclamation Mode l. the Scientific World Journal Volume 2014, Article ID 483862, 9 pages. http://dx.doi. org/10.1155/2014/483862.pp1-8.
16 Пономарева В.В, Плотникова Т.А. Гумус и почвообразование. Л.: Наука, 1980. 222 с.
17 Алиев С.А. Условия накопления и природа органического вещества почв АН АССР.,1996 г.
18 Фадеев С.В. Экологический словарь. СПб.: 2011. — 35 с. 5.
19 Под ред. А.Г. Гущина, Чимшидова А.Г. Атлас Казахской ССР — М.: ГУГК при Совете Министров СССР, 1995. — 96 с.
20 Воробьев А.С. Изучение гумуса в пахотном слое чернозёмов южных и тёмно-каштановых почв Ерейментауского района с помощью программного обеспечения QGIS 2.2.0-Valmiera / А. С. Воробьев. — Текст: непосредственный // Молодой ученый. — 2014. — № 8 (67). — С. 374-376. — URL: https:// moluch.ru/archive/67/11411/ (дата обращения: 25.10.2023).